Plac Słowiański w Elblągu

---

Historia

W średniowiecznych czasach na obszarze, gdzie obecnie znajduje się plac, kształtowało się jedno z najstarszych przedmieść współczesnego Elbląga, znane jako Grobla Młyńska (Mühlendamm). W dokumentacji z 1256 roku znajduje się wzmianka o kościele św. Jakuba oraz przylegającym cmentarzu, a przy współczesnej ulicy Szpitalnej wybudowano Szpital św. Elżbiety. W XVI i XVII wieku zrealizowano rozbiórkę ówczesnych budowli, aby stworzyć nowe fortyfikacje. W tym czasie na miejscu przyszłego placu wzniesiono imponujący bastion osadzony w fosie, który miał wspierać sąsiadującą z nim Bramę Kowalską. Do końca XVIII wieku fortyfikacje te zostały zlikwidowane, a w 1794 roku zburzono Bramę Kowalską, co otworzyło przestrzeń na zabudowę pomiędzy Starym a Nowym miastem. Proces osuszania dawnej fosy trwał aż do lat 80. XIX wieku.

Na obszarze nowego rynku, który powstał na wspomnianym terenie, zbudowano w tym czasie kilka znaczących obiektów, jak Główny Odwach (1775) oraz Dom Musztry (1778). Lata 1779–1792 przyniosły również budowę nowego ratusza, który miał zastąpić ten spłoniony w 1777 roku. W roku 1816 zmieniono nazwę placu na cześć króla Prus, Fryderyka Wilhelma, jednak nie jest całkowicie jasne, o którego z władców chodziło. W 1837 roku zasadzono na tej przestrzeni dąb, upamiętniający 600-lecie istnienia Elbląga, który pozostaje tam do dzisiaj.

W końcu XIX wieku stary ratusz został zastąpiony nowoczesnym budynkiem w stylu neorenesansowym. Północny rejon placu otaczał ogród resursy obywatelskiej (Buerger Ressurce), a w jego obrębie mieścił się parterowy budynek, pełniący rolę siedziby. Narożnik z ulicą Krótką był zajmowany przez hotel Königlicher Hof do 1945 roku. Zachodnia pierzeja, wzniesiona na miejscu rozebranego wału ziemnego, zyskała liczne kamienice, a wschodnia część placu wzbogaciła się o rezydencję nadburmistrza, Hotel Berlin oraz Dom Angielski. Ponadto w pobliżu placu zbudowano siedzibę prezydium policji, która dziś została przekształcona w hotel. W planach było również połączenie placu z północnym przedmieściem poprzez przedłużenie ulicy Logenstrasse, nazwanej na cześć loży wolnomularskiej znajdującej się w okolicy.

W latach 90. XIX wieku miała miejsce odbudowa, w ramach której klasycystyczne budowle zostały zastąpione eklektycznymi kamienicami. W przypadku istniejących budynków podwyższono je, a także wprowadzono nowe sztukaterie oraz kolorowy tynk. Wyjątkiem były nowe obiekty ratusza i poczty, które wykonano z czerwonej cegły. Ratusz przeszedł jednak rozbudowę, zyskał wyższy i okazalszy kształt, dodano również wykusze, a okna i drzwi ozdobiono sztukaterią. W 1905 roku na placu stanął pomnik cesarza Wilhelma I, stworzony przez Wilhelma Haverkampa.

Pomnik dopełnienia zabudowy placu miał miejsce w 1912 roku, w momencie zakończenia budowy okazałej kamienicy na wylocie ulicy Kowalskiej. 22 listopada 1895 roku poprzez plac poprowadzono pierwsze w mieście linie tramwajowe. W okresie przed wybuchem I wojny światowej, okolice placu stawały się jednym z dwóch centrów elbląskiej elity, obok rejonu ulic 3 Maja, Dworcowej i Ratuszowej. W 1908 roku w południowo-zachodniej części placu wzniesiono pomnik założyciela miasta, Hermanna von Balka, stworzony przez H. Magnussena, z którego do dzisiejszych czasów przetrwał jedynie cokół w formie studni oraz otaczające go fontanny.

W latach 1928–1930 ratusz przeszedł kolejną rozbudowę, a do niego dobudowano budynek prezydium policji, obecnie znany jako hotel „Arbiter”. W 1945 roku, podczas walk o miasto, uległ zniszczeniu ratusz oraz cała zachodnia pierzeja, którą w obecnych czasach zajmuje zieleniec. Po zakończeniu II wojny światowej na placu oraz w jego okolicach, w ramach I Biennale Form Przestrzennych, rozmieszczono rzeźby autorstwa Henryka Stażewskiego, Mieczysława Wiśniewskiego oraz Antoniego Milkowsky’ego. W związku z 750-leciem miasta przy placu posadzono kolejny dąb oraz ustawiono głaz pamiątkowy.

---

Oceń: Plac Słowiański w Elblągu

---