Cmentarz Komunalny Agrykola, usytuowany w malowniczym Elblągu, to miejsce o szczególnym znaczeniu, którego lokalizacja przy ulicy Agrykola w dzielnicy Witoszewo dodaje mu niepowtarzalnego charakteru.
Obszar ten wyróżnia się nie tylko swoją architekturą, ale również bogatą historią oraz atmosferą, która sprzyja zadumie i refleksji.
Historia
W połowie XIX wieku, kiedy na istniejących cmentarzach zaczęło brakować miejsc pochówku, ewangelicka parafia Najświętszej Marii Panny zwróciła się z prośbą do magistratu o wydanie zgody na założenie nowego cmentarza. Nowo wyznaczone miejsce znajdowało się na wschód od rzeki Kumieli, w pobliżu drogi prowadzącej do Wittenfelde, dzisiejszego Witoszewa.
W 1894 roku na zachodniej parceli usytuowano nowy cmentarz dla parafii św. Anny (Neuer Sankt Annen-Friedhof). Kolejnym krokiem było utworzenie w 1904 roku cmentarza mennonickiego (Mennoniten-Friedhof), a wzdłuż obecnej ulicy Kościuszki usytuowano cmentarz parafii św. Mikołaja (Neuer Sankt Nikolai-Friedhof).
Po włączeniu Wittenfelde (Witoszewo) w granice miasta Elbląga w 1913 roku, droga biegnąca obok cmentarza zyskała nazwę Jahnstraße. W drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku te cztery nekropolie połączono w jeden cmentarz miejski (Städtische Friedhof). W informatorze miejskim z 1935 roku jeszcze zarejestrowano cmentarze jako oddzielne.
W 1946 roku polskie władze wydały zgodę na dalszą działalność cmentarza komunalnego, w wyniku czego zmieniono nazwę ulicy Jahnstraße na Agrykola, obejmując także sąsiedni cmentarz. Obszar cmentarza mennonickiego został przekształcony, a w jego miejsce utworzono cmentarz wojenny Armii Czerwonej, który został uroczyście otwarty 6 lutego 1946 roku.
W części najstarszej cmentarza wydzielono kwaterę wojenną, gdzie spoczywają jeńcy różnych narodowości oraz żołnierze polscy, włoscy, francuscy, a także ofiary II wojny światowej. Znajduje się tam również mogiła obrońców z września 1939 roku. W latach 1978-1982 dawną kaplicę cmentarną przebudowano według projektu architekta Czesława Taraszkiewicza, tworząc kościół Wszystkich Świętych. W 1983 roku obok kwatery księży redemptorystów postawiono krzyż katyński.
Pochowani
Na Cmentarzu Komunalnym Agrykola w Elblągu znajdują się groby wielu znanych postaci, które miały znaczący wkład w różne dziedziny życia społecznego i politycznego. Wśród nich warto wymienić:
- Zbyszka Godlewskiego (1952–1970) – ofiara wydarzeń Grudnia 1970,
- Józefa Kuczyńskiego (1931–2005) – senator RP z ramienia SLD,
- Adelajdę Mroske (1944–1975) – panczenistkę, której talent zaowocował udziałem w Igrzyskach Olimpijskich w Innsbrucku w 1964 r.,
- Michała Oliwieckiego (1934–2023) – działacza państwowego, społecznego oraz prezydenta Elbląga w latach 1987–1990,
- Zdzisława Olszewskiego (1935–2017) – inżyniera i urzędnika państwowego, który pełnił urząd wojewody elbląskiego w latach 1981, 1989–1996,
- Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego (1907–2008) – generała brygady Wojska Polskiego,
- Helenę Pilejczyk (1931–2023) – polską łyżwiarkę szybką, medalistkę,
- Waldemara Rebinina (1944–1970) – kolejnego z bohaterów Grudnia 1970,
- Stanisława Rosnowskiego (1874–1954) – pułkownika Wojska Polskiego,
- Tadeusza Mariana Sawicza (1948–1970) – ofiarę Grudnia 1970,
- Bronisława Schlichtingera (1900–1989) – podpułkownika Wojska Polskiego,
- Jerzego Wilka (1955–2021) – przedsiębiorcę oraz samorządowca, prezydenta Elbląga w latach 2013–2014 i posła na Sejm VIII i IX kadencji,
- Tadeusza Zarembę (1940–2013) – historyka sztuki, przez wiele lat dyrektora Muzeum Mazowieckiego w Płocku.
Przypisy
- "Zagadkowy grób 27 polskich żołnierzy. Nie zapomnij tam postawić znicza" Dziennik Elbląski, 30.10.2016 r.
- Elbinger Strassen G-M, Elbinger Heimatseite. [dostęp 07.06.2017 r.]
- Jarosław Grabarczyk "Elbląg: Spacerkiem po starych i nieistniejących cmentarzach" Moje Mazury, 29.10.2010 r.
- "Historia elbląskich ulic: Od Nowowiejskiej do Agrykoli (odcinek 76)" Dawny Elbląg www.portEl.pl.
- Ellerwald I-V, Der Lankreis Elbing.
- Grzegorz Baranowski "Ulice Elbląga" Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1987.
- "Kleine Lotse durch Elbing" Werbemittelverlag Conrad L. Schadinsky, Konigsberg 1935.
Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":
Cmentarz przy kościele św. Wojciecha w Elblągu | Cmentarz Komunalny Dębica w ElbląguOceń: Cmentarz Komunalny Agrykola w Elblągu