Kościół Mariacki w Elblągu

Fundacja kościoła sięga 1238 roku, kiedy to dominikanie, przybyli z Krakowa, otrzymali dokument potwierdzający ich prawa od mistrza krzyżackiego Hermana Balka. Budowę świątyni rozpoczęto około 1246 lub 1248 roku, a w jej zamyśle wykorzystano wcześniejsze oratorium klasztorne, które stało się później prezbiterium. Wraz z tym rozpoczęciem, do projektu dołączono zakrystię i dwa aneksy po stronie zachodniej. Prace budowlane zostały jednak wstrzymane na skutek powstania pruskiego w latach 1260-1274. Gdy konflikt się zakończył, oratorium poddano przebudowie w stylu wczesnogotyckim.

Po pożarze, który dotknął Elbląg około 1288 roku, uszkodzony kościół przeszedł znaczną odbudowę, wzbogaconą o część nawową i podwyższone prezbiterium. W XIV wieku zrealizowano kolejną ważną zmianę – dodano drugą nawę od strony południowej. Mimo tragicznych wydarzeń, takich jak pożar w 1504 roku, który zniszczył nawę główną, udało się uratować prezbiterium. Hierarchia budowlana została przywrócona w 1514 roku poprzez odbudowę nawy głównej oraz modernizację szczytów i dachu.

W ciągu kolejnych wieków kościół pełnił różne funkcje, jednak w 1542 roku dominikanie opuścili swoją świątynię, a obiekty przekazano radzie miejskiej, która oddała je ewangelikom. W czasie wojny szwedzkiej budowla została zniszczona, a później odbudowana. W 1817 roku zlikwidowano część klasztoru, a w świątyni zrealizowano neogotyckie prace remontowe.

Podczas II wojny światowej kościół zyskał funkcję schronu, a zarówno świątynia, jak i klasztor uległy zniszczeniu w 1945 roku. Odbudowa miała miejsce po 1959 roku, kiedy to, z inicjatywy Gerarda Kwiatkowskiego, przywrócono kościołowi nowe, kulturalne przeznaczenie. W 1961 roku zainaugurowano w nim Galerię EL.

Kościół charakteryzuje się nieregularnym prostokątem, z dwiema nawami, odrębnie wydzielonym prezbiterium i zakrystią. Budowla pozbawiona jest pionowych dominacji, a jej jedyną ozdobą są trójkątne szczyty z pinaklami. Wokół świątyni zachował się fragmentaryczny mur, w który wkomponowane są ostrołukowe nisze epitafijne, przywołujące na myśl bogatą historię tego miejsca. Częściowo zachowane wnętrze wciąż zachwyca pozostałościami dawnych murów oraz epitafiów, stanowiąc cenny element dziedzictwa kulturowego regionu.