Henryk Nitschmann

---

Życiorys

Heinrich Nitschmann był postacią znaczącą w polskiej kulturze i literaturze. Urodził się jako syn radcy sądowego. W latach 1832–1843 jego edukacja odbywała się w Gimnazjum Elbląskim, znanym również jako das Atheneum Elbingense. W okresie, który poprzedzał zakończenie nauki, z inicjatywy rodziców, spędził trzy lata na praktyce w majątkach ziemskich w okolicach Elbląga.

Od roku 1855, Nitschmann zdecydował się na studiowanie na Uniwersytecie Berlińskim jako wolny słuchacz, chociaż nigdy nie ukończył tych studiów. W tym samym czasie opanował dobrze język polski, co świadczyło o jego głębokim zainteresowaniu polską kulturą i literaturą. W 1854 roku uzyskał status tłumacza, co zaowocowało jego pierwszym przekładem – wierszem autorstwa Franciszka Morawskiego pod tytułem „Łza”, opublikowanym w prasie elbląskiej.

Następnie jego tłumaczenia zaczęły ukazywać się w lipskiej gazecie Novellen Zeitung. Po powrocie w okolice Prus Królewskich, Nitschmann osiedlił się koło Działdowa, w majątku Pożary (Pasaren), gdzie rozwijał swoje pasje muzyczne, tworząc kompozycje na fortepian oraz dalej poprawiając biegłość językową w polskim i serbskim.

W 1865 roku Nitschmann powrócił na stałe do Elbląga, a jego zainteresowania poszerzyły się o literaturę angielską i francuską. W 1868 roku w Gdańsku opublikował antologię zatytułowaną „Album wierszy zagranicznych” (Album ausländischer Dichtung), w której zebrano jego przekłady poezji polskiej, angielskiej, francuskiej oraz serbskiej. Rok 1875 przyniósł mu współpracę z wydawnictwem Brockhaus w Lipsku, co zakończyło się publikacją, w której znalazły się tłumaczenia kilku dziesiątek polskich poetów.

Nitschmann nie ograniczał się jedynie do pracy tłumaczeniowej; zajmował się również muzyką poważną. Komponował różne utwory, stał się krytykiem muzycznym i organizatorem koncertów. W roku 1869 założył w Elblągu Towarzystwo Filharmoniczne, którego przewodnictwo sprawował do 1878 roku. Jego pasjonujące zaangażowanie w polską kulturę i tradycję niejednokrotnie prowadziło go do krytyki germanizacji oraz działań kolonizacyjnych.

Heinrich Nitschmann zmarł 27 kwietnia 1905 roku, w wieku 79 lat. Do ostatnich dni życia pozostał kawalerem. W swoim testamencie, który był napisany w języku polskim, przeznaczył większość swojego majątku dla miasta Elbląg, z myślą o działaniach charytatywnych. Znaczna część jego imponującego księgozbioru, liczącego blisko 3000 pozycji, obecnie znajduje się w Bibliotece Elbląskiej.

W uznaniu jego wkładu w popularyzację polskiej literatury i kultury, rada miejskiej Elbląga postanowiła nadać jednemu z miejscowych ulic jego imię. W 1945 roku ulicy tej nadano nazwę Bielańska. Niestety, po zakończeniu II wojny światowej władze miejskie zniszczyły jego dom przy ulicy Rybackiej na Starym Mieście oraz jego miejsce spoczynku koło kościoła św. Anny, które zostało usunięte podczas likwidacji cmentarza pod Park Traugutta. Na szczęście w latach 60. XX wieku przywrócono pierwotną nazwę ulicy.

Publikacje

Henryk Nitschmann jest autorem wielu znaczących publikacji, które przyczyniły się do rozwoju polskiej literatury oraz jej krytyki. W jego dorobku znajdziemy prace wydawane w różnych miejscach, które odzwierciedlają różnorodność tematów i form literackich.

• 1860 – Gdańsk – Polska na Parnasie (Der Polnische Parnass),
• 1868 – Gdańsk – Album wierszy zagranicznych (Album ausländischer Dichtung),
• 1880 – Lipsk – Iris,
• 1882 – Lipsk – Historia literatury polskiej (Geschichte der polnischen Litteratur),
• 1885 – Hogia,
• 1889 – Lipsk – Historia literatury polskiej (Geschichte der polnischen Litteratur),
• 1896 – Gera – Historia literatury polskiej (Geschichte der polnischen Litteratur).

Każda z tych prac wnosi istotne wartości do zbioru wiedzy o literaturze polskiej oraz jej kontekstach kulturowych.

---

Oceń: Henryk Nitschmann

---