Kościół Świętego Ducha w Elblągu

---

Historia

Historia Szpitala Świętego Ducha w Elblągu sięga roku 1242, kiedy to z inicjatywy legata papieskiego, Wilhelma z Modeny, ustanowiono pierwszy tego typu ośrodek w Prusach. Ta inicjatywa została wsparta znacznymi nadaniami ziemi przez władze państwa krzyżackiego, co sprawiło, że szybko stał się on największą placówką szpitalną w całych Prusach. Początkowo jego działalność skoncentrowana była na zapewnieniu darmowej strawy dla chorych, ubogich oraz podróżujących, co z czasem przekształciło się w funkcje lecznicze oraz opiekę nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi.

W latach 1291 do 1454 szpital ten pełnił kluczową rolę jako główny ośrodek medyczny w całym państwie krzyżackim. Początkowo wzniesiony był z drewna, lecz po pożarze, który praktycznie zniszczył zarówno kościół, jak i szpital, przystąpiono do odbudowy z użyciem cegieł. Kompleks szpitalny z biegiem lat ewoluował w kierunku przytułku dla osób potrzebujących.

Pierwotne zabudowania datują się na XIV wiek i charakteryzowały się salowym układem z podpiwniczeniem, a także gotyckimi sklepień krzyżowymi, które przetrwały do dziś. Zespół szpitalny był otoczony murem, którego fragmenty również przetrwały do naszych czasów. W okresie od 1312 do 1467 roku funkcjonował jako naczelny szpital zakonu krzyżackiego, a jego nadzór sprawował wielki komtur, który równocześnie był wielkim szpitalnikiem zakonu krzyżackiego.

Po zniszczeniu elbląskiego zamku król Kazimierz IV Jagiellończyk przekazał opiekę nad tym szpitalem miastu Elbląg. W XVI wieku, po przejęciu przez ewangelików, zyskał miano „kościoła polskiego”. W XVII wieku zespół został wzbogacony o nowe budynki, w tym dom szafarza oraz dzwonnicę, które niestety nie zachowały się do naszych czasów.

W latach 1717–1772 pełnił rolę kościoła garnizonowego dla polskich wojsk, a później, od 1783 do 1808, dla pruskiego batalionu piechoty. W okresie wojen francusko-pruskich, od marca 1807 do lutego 1808, budynek był wykorzystywany jako piekarnia i magazyn mąki przez francuskie wojska stacjonujące w Elblągu. W 1856 roku został włączony do ewangelickiej parafii kościoła Najświętszej Marii Panny.

W 1910 roku szpital nadal zarządzał rozległymi terenami, o łącznej powierzchni 1692 hektarów, a jego aktywa miały wartość 571 125 marek. W latach 1927–1928 zgromadził 28 pensjonariuszy, wśród których znajdowali się starcy obojga płci. Niestety, podczas walk o miasto w 1945 roku, znaczące zniszczenia dotknęły zabudowania szpitala i kościoła.

Odbudowa tego zabytku trwała kilka lat, a w dniu 28 maja 1979 roku odbyło się uroczyste otwarcie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Cypriana Kamila Norwida w odbudowanym budynku. Biblioteka ta zgromadziła unikalne zbiory, z których większość pochodzi z XVI–XVIII wieku. Obecnie księgozbiór liczy około pół miliona egzemplarzy, w tym ponad 50 000 woluminów o wysokiej wartości naukowej. Dzięki pełnej cyfryzacji, biblioteka stała się nowoczesnym centrum wiedzy.

Nie ulega wątpliwości, że dawny Szpital Świętego Ducha jest przykładem architektury i historii, którego walory wymagają ochrony konserwatorskiej.

---

Oceń: Kościół Świętego Ducha w Elblągu

---