Kościół św. Wojciecha w Elblągu

---

Historia

W drugiej połowie XIX wieku północne przedmieścia Elbląga, będące znanym osiedlem robotniczym Pangritza, zamieszkiwało ponad 2200 osób. Wśród nich, około 1000 stanowiło katolików. Znaczna odległość od kościoła św. Mikołaja, który był jedyną parafią katolicką w Elblągu w tamtym czasie, zmusiła mieszkańców do podjęcia działań. W 1869 roku utworzono fundusz z zamiarem budowy nowego kościoła w tej odległej dzielnicy.

W 1882 roku parafia św. Mikołaja nabyła działkę, na której znajdowała się stara karczma na wzgórzu zwanym Neue Welt. Po adaptacji, nowa kaplica mogła pomieścić jedynie około 100 osób. Z okazji 900-lecia śmierci św. Wojciecha, obchodzonego w diecezji warmińskiej, biskup Andreas Thiel w 1896 roku zlecił budowę kościoła pod wezwaniem tego świętego w Kolonii Pangritza, która od 1913 roku stała się częścią Elbląga, oraz zorganizowanie kolekty na ten cel.

Nową, neogotycką świątynię wybudowano w latach 1901–1902, a jej konsekracja miała miejsce 3 lipca 1905 roku. Ten cud architektury przetrwał oblężenie Elbląga niemal bez uszkodzeń. Niestety, kilka witraży zostało zniszczonych, a wnętrze kościoła splądrowali radzieccy żołnierze, którzy na początku 1945 roku dopuszczali się wandalizmu i grabieży. Po zdobyciu Elbląga, 25 kwietnia 1945 roku, odprawiono pierwszą mszę.

W wyniku działań wojennych dzwony zostały skonfiskowane, co spowodowało, że administrator świątyni, ksiądz Hilary Pracz-Praczyński, postanowił o zdjęciu dwóch dzwonów z wieży kościoła Trzech Króli w Elblągu. Dziś kościół św. Wojciecha stanowi najważniejszą świątynię w dekanacie Elbląg Północ.

Opis kościoła

W Elblągu znajduje się imponujący kościół, który wyróżnia się swoją architekturą i bogatym wnętrzem. Został on wzniesiony jako trójnawowa hala z niewielkim, harmonijnym prezbiterium. Jego sklepienia krzyżowe, wspierane na solidnych kamiennych kolumnach, tworzą majestatyczne wrażenie.

Od strony zachodniej zauważalna jest wysoka wieża, która dodaje budowli charakteru. W wyposażeniu kościoła dostrzec można trzy ołtarze, które wprowadzają ciepłą atmosferę duchowości. Obecna jest także neogotycka ambona oraz czternaście obrazów stacji krzyżowej, które świadczą o bogatej tradycji i historii tego miejsca.

Nie można zapomnieć o zabytkowych witrażach, przedstawiających postacie świętych, które podkreślają wyjątkowość tego obiektu. Większość elementów wyposażenia pochodzi z początku XX wieku, co sprawia, że kościół jest nie tylko miejscem kultu, ale również ważnym obiektem historycznym.

Organy

Organy w kościele św. Wojciecha w Elblągu zostały zaprojektowane i zbudowane przez renomowaną firmę Orgelbau Anstalt A. Terletzki, Jnh. Ed. Wittek, w 1903 roku. Stanowią one wyjątkowy instrument, który składa się z 16 głosów oraz wyposażony jest w dwa manuały i pedał, a także pneumatyczną trakturę zarówno gry, jak i rejestrów. Warto również zauważyć, że organista zasiada przodem do ołtarza, co jest typowym rozwiązaniem w wielu kościołach.

Instrument może być uznawany za katalogowy model tej firmy, ponieważ istnieją inne, bardzo podobne organy znajdujące się w kościele św. Jakuba w Tolkmicku (zbudowane w 1902 roku, 20 głosów) oraz w kościele Ewangelicko-Augsburskim w Toruniu (zbudowanym w 1904 roku, 13 głosów). Wszystkie te organy charakteryzują się niemal identycznymi prospektami w stylu neogotyckim oraz zbliżonymi dyspozycjami.

Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku działań wojsk radzieckich, instrument doznał znacznych zniszczeń. Na szczęście, w 1947 roku organy zostały naprawione i gruntownie wyremontowane przez firmę Truszczyński. Od tego czasu organy pozostawały w niemal niezmienionej formie, jednakże aktualnie zmagają się z problemami technicznymi, mimo iż nadal znajdują zastosowanie podczas celebracji liturgicznych.

Manuał I	Manuał II	Pedał
1. Bourdun 16′	1. Geigen principal 8′	1. Subbas 16′
2. Principal 8′	2. Hohflöte 8′	2. Principalbass 16′
3. Gedackt 8′	3. Salicional 8′	3. Octavbass 8′
4. Concert flute 8′	4. Dolce 8′	_
5. Gamba 8′	5. Flaut travers 4′	_
6. Rohrflute 4′	_	_
7. Octave 4′	_	_
8. Mixtur II-IV fach.	_	_

Ogólnie rzecz biorąc, nasze organy w Elblągu mają wiele interesujących cech, które przyciągają uwagę melomanów i znawców instrumentów muzycznych. Wśród ich dodatków znajdują się:

• Połączenia: Pedal coppel II, Pedal coppel I, Manual coppel,
• Urządzenia dodatkowe: Tremolo (dotyczy wszystkich organów),
• Registry zbiorowe (pod II manuałem): Piano, Forte, Tutti, Ausloser (kasownik).

---

Oceń: Kościół św. Wojciecha w Elblągu

---