Samuel Hartlib

---

Życiorys

Pochodził z rodziny kupieckiej, mającej tradycje handlowe. Edukację rozpoczął w gimnazjum w Brzegu, a następnie kontynuował naukę na uniwersytecie w Królewcu, w kalwińskiej akademii w Herborn oraz na uniwersytecie w Cambridge. W obawie przed najazdem szwedzkim na Pomorze, w roku 1628 postanowił osiedlić się na stałe w Anglii.

Pierwsze kroki na obcej ziemi stawiał, prowadząc szkołę w Chichester, gdzie starał się wcielać w życie swoje unikalne idei filozoficzne. W 1629 roku zawarł związek małżeński z Mary Burmingham. Para doczekała się trójki dzieci: syn Samuel Jr. pełnił rolę urzędnika, córka Mary poślubiła lekarza i chemika Fredericka Cloda, natomiast córka Anna, znana jako Nan, została żoną kupca, pisarza i kaznodziei z Utrechtu Johannesa Rodera.

Od 1630 roku Hartlib mieszkał w Londynie. W czasie trwania wojny domowej skupił się na badaniach z zakresu rolnictwa oraz przygotowywaniu publikacji dotyczących różnych zagadnień związanych z tą dziedziną. W 1644 roku jego przyjaciel John Milton dedykował mu ważne dzieło zatytułowane Traktat o edukacji (Tractate on Education), do którego napisania Hartliba gorąco zachęcał.

W czasie trwania rządów Olivera Cromwella Hartlib otrzymał roczną pensję w wysokości 100 funtów, którą następnie podwyższono do 300 funtów. Niestety, po restauracji monarchii utracił swoje źródło dochodu, co doprowadziło go do życia w nędzy. Jego śmierć mogła być spowodowana zażywaniem rozcieńczonego kwasu siarkowego, stosowanego jako lekarstwo na dolegliwości związane z kamieniami żołądkowymi.

Działalność naukowa

Samuel Hartlib za cel swojej działalności naukowej obrał utrwalenie całej ludzkiej wiedzy oraz jej udostępnienie, co miało na celu oświecenie społeczności globalnej. Był osobą niezwykle innowacyjną, projektując maszyny rogowe, siewniki oraz kosiarki, które mogły zrewolucjonizować rolnictwo i produkcję.

W swoich traktatach pedagogicznych Hartlib odnosił się do idei głoszonych przez Jana Amosa Komeńskiego, co można dostrzec w dokumentach takich jak A Reformation of Schooles… z 1642 roku. Poza tym tłumaczył istotne dzieła Komeńskiego, w tym Pansophię z 1641 roku. To za jego namową Komeński przybył do Anglii w 1641 roku, co miało ogromne znaczenie dla rozwoju myśli pedagogicznej epoki.

Rok 1641 był bogaty w wydarzenia dotyczące Hartliba. Wówczas wydane zostało jego dzieło Macaria, które przedstawiało utopijną wizję społeczeństwa, opartą na filozofii Francisa Bacona oraz ideach Komeńskiego. Jego prace pedagogiczne, takie jak Considerations Tending to the Happy Accomplishment of England’s Reformation in Church and State z 1647 roku czy True and Readie Way to Learne the Latine Tongue z 1654 roku, były dewizą do głoszenia idei powszechnego szkolnictwa oraz stypendiów dla ubogiej młodzieży.

Hartlib postulował również stworzenie państwowego instytutu badań naukowych oraz międzynarodowej instytucji, która zajęłaby się współpracą w dziedzinie oświaty i religii. W dziele Relation of that which hath been lately attempted to procure Ecclesiastical Peace among Protestants z 1641 roku apelował do liderów zborów protestanckich o zakończenie sporów między różnymi wyznaniami.

Nie można zapominać o jego działaniu na rzecz propagowania holenderskich nowinek agrotechnicznych, w tym praktyk sadzenia warzyw obfitujących w azot, co miało przyczynić się do poprawy wydajności rolnictwa.

Ważniejsze dzieła

Samuel Hartlib, znany ze swojej pracy w różnych dziedzinach, pozostawił po sobie istotne dzieła, które dochowały się do dzisiaj. Oto niektóre z nich:

• Conatuum Comenianorum praeludia (1637),
• Description of the Famous Kingdome of Macaria (1641),
• Relation of that which hath been lately attempted to procure Ecclesiastical Peace among Protestants (1641),
• A Reformation of Schooles . . . (1642),
• Considerations Tending to the Happy Accomplishment of England’s Reformation in Church and State (1647),
• London’s Charity Enlarged (1650),
• Essay for [the] Advancement of Husbandry (1651),
• True and Readie Way to Learne the Latine Tongue (1654),
• The Reformed Commonwealth of Bees (1654).

---

Oceń: Samuel Hartlib

---